محمد حسین جعفریان/

شاید شما هم مواجه شده‌اید، صحبت از هر چیزی که می‌شود، پیش از ادامه جمله گوینده، یکی هست که بگوید؛ این مسئله از راه دیپلماسی و گفت‌وگو راحت‌تر حل می‌شود و در ادامه دیگرانی که هر کدام تأکیدات بیشتری دارند، نظیر اینکه اصولاً راه حل این مسئله از سیر دیپلماسی می‌گذرد. یا ما راهی جز گفت‌وگو نداریم. یا تنها راه دیپلماسی است و... در این میان همواره یک نکته مهم ناگفته می‌ماند. در بیشتر موارد این نتیجه‌گیری دقیق است. راه حل همانا دیپلماسی است. اما دیپلماسی یک در نیست که شما پس از گفتن این فرمایشات برخیزید، آن را باز کرده و از چارچوب بگذرید و تمام، همه چیز حل شود! این واژه جادویی هزار و یک زیر و بم دارد. درست مثل عکس آن است. اگر بگوییم راه حل این مسئله فقط جنگ است، همه دست اندرکاران به توانایی‌ها، داشته‌ها، موقعیت‌ها، نیروهای تربیت شده، متصدیان، دشمنان و... فکر می‌کنند و بعد تصمیم می‌گیرند وارد نبرد شوند و چنین تصمیمی بگیرند یا نه؟ اما در خصوص دیپلماسی هیچ کس چنین فکری نمی‌کند. شما که دیپلماسی دیپلماسی می‌کنید، آیا ابزار و نیروی متخصص آن را به میزان کافی دارید؟ آیا رویه آن را بلدید؟ آیا سابقه موارد مشابه داشته‌اید، آیا به راه حل‌های جایگزین فکر کرده‌اید؟ آیا سمت مقابل را آنالیز کرده‌اید؟ آیا از نقشه‌های آنان خبر دارید؟ آیا و آیا و آیا و... یا فقط تلفظ این واژه را بلدید؛ دیپلماسی؟!

یک فیلم تاریخی در فضای مجازی دست به دست می‌شود که مربوط به 22 روز پیش از تصویب برجام است. در شورای راهبردی روابط خارجی پیش از تصویب برجام در مجلس، دارند نواقص و ایرادات احتمالی را بررسی می‌کنند. دکتر فؤاد ایزدی از دکتر ظریف می‌پرسد؛ فردی به نام ترامپ نامزد انتخابات آمریکاست و گفته اگر برنده انتخابات بشود، برجام را پاره خواهد کرد. ظریف با خنده پاسخ می‌دهد؛ نمی‌تونه این کارو بکنه آقای ایزدی، من به شما اطمینان می‌دهم. ترامپ تحریم‌ها رو برگردونه، کیه توی دنیا اجرا کنه؟!

آقای ظریف سال‌های سال در آمریکا و سازمان ملل با ریز این مسائل حشر و نشر داشته و به نحوی ابر دیپلمات ما محسوب می‌شود، اما تا این حد، انحراف پیش‌بینی دارد. در چنین زمانی دیپلماسی برای ما می‌شود مهم، که دیدید شد و بخش عمده کارکردهای ما را با راهکار همین دیپلمات‌ها مسموم کرده است. دقت کنید، اینکه دیپلمات مؤمن و صادق و دلسوز و متعهد و متدین و... باشد کافی نیست. نظیر دیگر حوزه‌های مدیریتی باید بیش از همه این‌ها متخصص باشد. دکتر توکلی نقل کرده است، رئیس جمهور چین به تهران می‌آید و ما وزیر خارجه را در فرودگاه به استقبال می‌فرستیم. آقای روحانی نمی‌رود. بعد نتیجه‌اش را در موضعگیری پکن در قبال FATF می‌بینیم و سرد شدن ناگهانی مواضع چین در حمایت از ما برای برجام و مخالفت با تکروی‌های آمریکا... دیپلماسی این‌هاست و گاه صدماتی به مملکت می‌زند که جنگ‌ها نمی‌زنند. بی‌شک آن روز آقای روحانی قصد و غرضی برای نرفتن به فرودگاه و استقبال از رئیس جمهور چین نداشته است. پیش آمده و اما در آن زمان کسی به عواقب آن فکر نکرده است. اینکه ما با یکی از مهم‌ترین متحدان خود که چه بسا قدرتمندترین آن‌ها نیز هست، داریم چه رفتاری می‌کنیم. البته ما تصمیمات دیپلماتیک درخشان هم در دوره جناب روحانی کم نداشته‌ایم، اما عرض کردم، در این عرصه، یک اشتباه تمام زحمات را بر باد می‌دهد.